Loslaten

Ik zou er een boek over kunnen schrijven. Over afscheid nemen tijdens het leven. Afscheid ten tijde van dementie.
Stukje bij beetje de omgekeerde geboorte. Niet als een beetje steeds een beetje meer, maar als een oude moeder, steeds een beetje minder. 

Dat hebben we jarenlang zien gebeuren. En waar je de baby tot peuter, tot kleuter en tiener beetje bij beetje loslaat, houd je je moeder beetje bij beetje meer vast. 

Steeds meer beslissingen kwamen bij ons te liggen. En de onzekerheid die je als jonge ouder voelt bij het loslaten, voelden we opnieuw bij het opnieuw vasthouden. Welke beslissing was aan ons? En was het de juiste tijd daarvoor?We hebben er jaren de tijd voor gekregen, ik denk zo’n jaar of vijf. Al weet ik niet helemaal zeker wanneer het is begonnen. En zelfs in de laatste fase van het leven was het onzeker over wat de toekomst zou kunnen gaan brengen. Onze moeder leek onverwoestbaar. Niemand weet hoe laat het is, zong Youp van ’t Hek. Ook wij wisten niet hoe laat het was. 

Als het iets is dat ik in al die jaren heb kunnen leren is dat het leven zo ongelooflijk niet maakbaar is. Het is cliché, en toch helpend om dit te ervaren. 

Het lijkt alsof we in onze cultuur opgroeien met het feit dat alles maakbaar is. Dat je zelf verantwoordelijk bent voor je succes en voor je falen. Dat je zelf de regie hebt over alles dat je gebeurt. 

Mijn oude moeder heeft het stokje er bij neergelegd. Tenminste, zo dachten we dat. Ze stopte met eten, ze stopte met drinken. Dat ging beetje bij beetje, tot ze er vorige week vrijdag volledig meestopte. Geen drinken, geen voedsel. Ogen gesloten, een diepe slaap. 

Scenario’s komen langs, draaiboeken spelen af in het hoofd. Steeds weer val ik in de valkuil en lijk ik te geloven in de maakbaarheid van het leven, en in dit geval van de dood. Totdat ik ook hierbij besef dat niets in het leven zo vol leven is als het leven en de dood zelf. 

Dat draaiboeken en het concept tijd rare verzinsels zijn van het menselijk wezen. Dat ik alleen maar naar mijn poezen hoef te kijken om te weten dat het (dierlijk) brein zoveel slimmer is dan al het maakbare. 

Mijn moeder sloot haar ogen, wij omringen haar met liefde en krijgen de tijd om bij het leven te kunnen rouwen. 

Ons neer te leggen bij het leven zelf. Ons neer te leggen bij de dood. 

En net als bij het proces in de afgelopen jaren heb ik het moeten ervaren om het te kunnen leren en te beseffen. 

Misschien wel de laatste wijze les van mijn moeder. Het leven is niet maakbaar, de dood is niet maakbaar. 

Mijn moeder ademt tot wanneer ze haar eigen sterven durft te omarmen.